Ponema at Morpema. Ayon sa isang salawikain, “ang sakit ng kalingkingan ramdam ng buong katawan.” Ganito rin ang kaso sa wika; malaki na ang pagkakaibang maidudulot ng pag-aayos ng isang titik o tunog. Halimbawa, ang atid ay nagkakaroon ng kahulugan kung daragdagan ng ponemang /h/ (hatid) o /b/ (batid). May makabuluhang tunog na nakapagpapabago sa kahulugan ng salita kung aalisin o papalitan (subalit may hindi saklaw ng kahulugang ito, tingnan sa p. 88), at ang tawag dito ay ponema.
Ponemang segmental ang tawag sa mga tunog na ginagamitan ng mga katumbas na letra upang mabasa at mabigkas. 16 sa mga ito ay katinig at lima ang patinig (p.91).
(TANONG: Ano ang ipinagkaiba ng Punto ng Artikulasyon sa Paraan ng Artikulasyon?)
Mahalagang punto: Kung mapapansin sa aklat (p. 92-95,) kinasasangkutan ng iba-ibang bahagi ng katawan ang pagbigkas sa mga katinig, samantalang ang mga patinig ay naaayon sa kung anong bahagi ng dila ang gumagana at kung anong posisyon ng nasabing bahagi sa pagbigkas.
Pares minimal ang pares ng mga salita na magkaiba ng kahulugan ngunit magkatulad na magkatulad sa bigkas maliban na lamang sa isang ponema sa magkatulad na posisyon (p. 95-96).
Ponemang malayang nagpapalitan ang tawag sa mga (duh) nagpapalitang ponema sa magkatulad na magkatulad na posisyon na hindi nakaaapekto sa kahulugang taglay ng salita. Nagaganap ang palitang ito sa /i/ at /e/, at /o/ at /u/ (p. 96). Malaking dahilan sa pagkakaroon nito ang barayti ng wika sa bansa (pansinin halimbawa, ang mga biro sa bigkas ng mga Bisaya).
Diptonggo ang tumutukoy sa mga patinig na sinusundan ng malapatinig na /y/ o /w/ sa loob ng isang pantig. SUBALIT may hindi saklaw sa depinisyong ito (p.99).
Klaster o kambal-katinig ang tawag sa magkasunod na tunog katinig sa loob ng isang pantig. (TALA o NOTE: may bagong alituntuning pangwika na inilabas na nagsasabing di-likas sa ating pagbigkas ang mga kambal katinig, kung kaya sa wastong pagbabaybay pinaghihiwalay ang mga ito ng patinig; halimbawa, pUwesto sa halip na pwesto lang, sUweldo sa halip na sweldo, at iba pa gaya ng kUwarta, kUwarto, pIyesta, at dIyaryo. SUBALIT hindi lahat ng klaster ay saklaw nito, gaya ng sa trak, Tsino, grado, atbp.)
Ponemang suprasegmental ang makahulugang yunit ng tunog na karaniwang hindi tinutumbasang titik o letra sa pagsulat (p. 100). Inihuhudyat na lamang ito ng mga tanda bilang paraan ng pagbigkas.
Morpema ang tawag sa pinakamaliit na yunit ng salita na nagtataglay ng kahulugan. Maaari itong ponema, salitang ugat o panlapi.
Para sa mga pagbabagong morpoponemiko (dulot ng pagsasama ng mga salita), tingnan ang paliwanag at halimbawa sa p.118-123.
5 comments:
hindi mo kase inintindi >.<
to man_hater:
huwag kang umasang ibibigay ko ang lahat. sinipi ko lang ang mga iyan mula sa aklat bilang gabay, pag-aralan niyo lang ang iba. at isa pa, ang site na ito ay para sa mga taong gustong matuto. WALANG LUGAR ANG MGA GAYA MO RITO kaya wala kang karapatang magpaskil lang ng kung ano-ano, lalo pa mga bagay na nagpapahayag ng ubod ng limitado mong pag-iisip.
Sir, wala po ibinigay sa amin na libro si Ms.Padilla, kaya hindi po kami makarelate sa mga pahinang ibinibigay ninyo. Ano po ba ang libro na pinagbabasihan ninyo? para po mabasa at mapagaralan namin ang mga pahina at halimbawa sa nakalagay dito :) salamat po.
~KIM BSHRM I-A
Mula sa post ko noong Thursday, July 31, 2008, bukod pa sa ilang paalala sa klase:
Saklaw ng mga Pagsusulit
Para sa mga formal assessment sa susunod na linggo, dapat pag-aralan ang Kabanata 1-5 ng Komunikasyon sa Akademikong Filipino (teksbuk niyo). Karamihan sa mga narito natalakay niyo na sa klase ni Mrs. Padilla, batay sa mga notes na nakita ko. Magdaragdag din ako ng mga tanong hango sa sanaysay ni Conrado de Quiros ("Babel") at Michael Coroza ("Ang Rehiyonalismo...."). Para sa midterm exam (departmental), ang pokus niyo dapat nasa mga kabanatang binanggit ko na. Magdaragdag ako ng ilang paliwanag o halimbawa dito kaya ugaliing bumisita. Good luck at mag-aral nang maigi. Huwag kalilimutan ang common sense at logic.
Post a Comment